بزرگترین مانع فروش نفت در بورس، نظام چند نرخی ارز است

به گزارش عیارآنلاین، سید محسن قمصری، مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران در برنامه رادیویی «رهیافت» درباره عرضه نفت در بورس به عنوان راهکار بی اثر کردن تحریم های نفتی آمریکا، گفت: ما هر موقعی که به بحران برخورد می‌کنیم، این موضوع را مطرح می­کنیم در حالی که می­دانیم که در کشورهای مترقی، بورس یک سابقه­ی طولانی دارد و آنها از روز اول به این حالت نبودند و با توجه به برخی سعی و خطاها، بالاخره به مرحله­ قابل قبولی رسیده­اند.

قمصری با اشاره به اینکه شاید شرایط بحرانی تحریم زمان مناسبی برای عملیاتی کردن بورس نفت نباشد، افزود: چقدر خوب بود که ما در شرایط عادی بورس را آزمایش می­کردیم و سعی می­کردیم مشکلات آن را رفع بکنیم تا در شرایط تحریمی بتواند به ما کمک بکند. لذا من فکر می­کنم شاید الان زمان مناسبی برای استفاده از این بورس نباشد.

خرید نفت ایران تحریم است و فرقی نمی کند چه کسی فروشنده آن باشد

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به تحریم های نفتی آمریکا گفت: دقت داشته باشید که تحریم، تحریم فروش نفت نیست، بلکه تحریم خرید آن است. لذا خیلی فرقی نمی­کند که فروشنده­ نفت خام، شرکت ملی نفت ایران باشد یا این­که بخش خصوصی این نفت را بخرد و بخواهد بفروشد چون تحریم، تحریم خرید نفت ایران هست و قطعاً خریداران از خرید این نفت امتناع خواهند کرد.

قمصری اضافه کرد: لذا من خیلی با این جمله موافق نیستم که خریداران یا بخش خصوصی بتوانند در صادرات نفت خام کمک بکنند زیرا تحریم، تحریم خرید است و برای خریدار فرقی نمی­کند از کی بخرد؟ در واقع، قرار است که نفت ایران را نخرند و خیلی مهم نیست که از چه کسی نخرد؟

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران در پاسخ به سوالی که ظاهرا در صورت فروش عرضه نفت در بورس، خریداران آن مشخص نخواهد شد، اظهار داشت: فرقی نمی­کند. ببینید بنادر و گمرکات کشورهای مقصد به محض این­که اسناد نفت را ملاحظه کنند، این را به عنوان نفت ایران می­شناسند و از تخلیه­ آن خود­داری می­کنند. در نتیجه، خیلی مهم نیست که فروشنده­ی آن چه کسی باشد؟

قمصری افزود: من فکر می­کنم که بورس ایران، شرایط یک بورس واقعی متناسب با شناختی که ما از بورس­های جهانی داریم را ندارد. واقعاً باید ببینیم که ما از بورس چه می­خواهیم؟ اولین استانداردهایی که یک بورس قاعدتاً باید وجود داشته باشد، تنوع عرضه­کنندگان یا تنوع خریداران است. این وضعیت در بورس ما وجود ندارد و قاعدتاً نمی­توانیم این انتظار را داشته باشیم که به یک قیمت منطقی برسیم یا به اصطلاح به تعیین قیمت برسیم. لذا نمی­شود این ادعا را کرد که بورس می­تواند از نظر قیمت­گذاری مرجع مهم و روشنی باشد یعنی چون عرضه­کننده یکی است و خریداران هم محدود هستند.

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران در پاسخ به این سوال که ولی ما در فرآورده­های نفتی این کار را کرد­ه­ایم، گفت: فرآورده هم به همین ترتیب. فرآورده هم باز عرضه­کننده یک شرکت است. شرکت نفت است و خریداران تعداد محدودی است. این بورس فرق می­کند با بورس­هایی که در دنیا وجود دارند.

قمصری در ادامه توضیح داد: روزانه حدود ۹۰ میلیون بشکه تولید نفت خام در جهان وجود دارد که حدود شصت درصد آن تجارت می­شود و مابقی آن مصارف داخلی است. لذا تقریباً حدود ۵۰ میلیون بشکه در روز معاملات فیزیکال نفت خام است ولی رقمی که در بورس های جهان معامله می شود حدود ۸/۱ تا ۷/۱ میلیارد بشکه در روز است. این نشان می­دهد تنوع عملیات بورس در بازار به چه شدتی است و به همین دلیل، وقتی به یک برایند قیمتی می رسند، این قیمت مورد رضایت خریدار و فروشنده واقع می­شود. لذا بورس ما از حالت یک بورس قطعاً خارج می­شود و عملا به حراج تبدیل می­شود. همچنین در حراج معمولاً باید تعداد خریدارهای متعددی وجود داشته باشد که متأسفانه در ایران نداریم و همین حراجی هم محدود است.

شعار «خام فروشی نه و فرآورده فروشی بله»، شعاری غیر واقعی است

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به توان مالی بخش خصوصی برای خرید نفت، گفت: من فکر می­کنم به دلیل حجم بالای ارزشی محمولات نفت خام، قاعدتاً امکان این­که بخش خصوصی بتواند این محموله را بخرد، وجود ندارد. به عنوان مثال، الان با قیمت­ فعلی نفت یعنی ۷۰ دلار، یک محموله­ی نفت خام حد­اقل ارزشی حدود ۱۵۰ ـ ۱۴۰ میلیون دلار دارد. حالا ارزش ریالی آن را اگر محاسبه کنید، این رقم بسیار بزرگی می­شود.

قمصری اضافه کرد: ضمنا من فکر می­کنم بزرگترین عامل بازدارنده­ ما در بورس، تنوع و تعدد نرخ ارز است. واقعاً در بورس می خواهیم نفت را به چه نرخ ارزی در بورس بفروشیم؟ حتی اگر قرار شود این نرخ ارز، نرخ بازار ثانویه باشد خطر وجود رانت برای برخی از شرکت­ها و افرادی که می­خواهند مشارکت کنند، به وجود خواهد آمد زیرا نرخ بازار ثانویه باز هم با بازار واقعی یا آزاد متفاوت است.

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران با طرح این سوال که ما چقدر فرآورده های نفتی در بورس انرژی می‌فروشیم، اظهار داشت: کل فراورده های نفتی تولیدی پالایشگاههای کشور که مازاد بر نیاز داخل است از طریق امور بین الملل شرکت نفت ایران صادر می شود و آن چیزی که در بورس عرضه می شود، بخش بسیار کوچکی از فرآورده‌های شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران است لذا هنوز نمی توان پذیرفت که بورس در زمینه صادرات فرآورده های نفتی موفق بوده است. این مساله ثابت می کند که بخش خصوصی هنوز در بخش فراورده نیز توان لازم برای بر عهده گرفتن سهم بزرگی از صادرات را ندارد.

قمصری در ادامه اضافه کرد: همه موافق این هستیم که فرآورده بفروشیم و خام فروشی نداشته باشیم. اما ایجاد هر پالایشگاه ۱۰۰ هزار بشکه ای احتیاج به ۶ تا ۸ میلیارد دلار سرمایه و سه تا چهار سال زمان است. برای تبدیل تمام این دو میلیون بشکه نفت صادراتی به فرآورده به بیست پالایشگاه و حدود ۱۲۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم که وجود ندارد.       ما باید در این زمینه به نقطه بهینه برسیم زیرا اگر این همه فرآورده هم تولید می کردیم، باز کسی از ما نمی خرید. کشورهای دیگر نیز برای مقاصد خود ایجاد پالایشگاه کرده اند و به آن نیاز دارند. این امکان وجود دارد که در تحلیلی جامع به نقطه ای برسیم که حداقل خام فروشی و حداکثر فرآورده را داشته باشیم. این مساله که خام فروشی نه و فرآورده فروشی بله این مساله کمی شعاری و غیر واقعی است.

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران در پاسخ به سوالی درباره احتمال ایجاد رانت های جدید در صورت عرضه نفت در بورس گفت: این مساله عین واقعیت است. تا زمانی که در وضعیت تک نرخی ارز قرار نداشته باشیم، باب رانت و سوء استفاده باز است. اگر این نفت را در بورس به فروش می رسانیم، می خواهیم حداکثر با قیمت بازار ثانویه به فروش برسانیم. این در حالی است که امروز بازار ثانویه اختلاف فاحشی با بازار آزاد دارد و این مابه التفاوت قطعا از جیب خزانه به جیب اشخاص می رود. من به عنوان کسی که اندک اطلاعاتی از اقتصاد دارم نمی توانم این نکته را بپذیرم که در اقتصادی با نظام چند نرخی ارز باب فساد بسته باشد.

بورس واقعی، بورس کاغذی است

قمصری در پاسخ به سوال دیگری درباره اینکه ورود نفت به بورس یکی از راه‌های مشارکت مردم در اقتصاد است، بیان داشت: موافقم و استقبال می کنم ولی باید به این سمت رفت که بازار بورس بازاری واقعی باشد. به جای حراج در بورس و فروش محموله ای در بورس، باید کاری که دنیا انجام می دهد اجرا شود و فروش به صورت کاغذی باشد. این کار در دنیا رایج است و کاغذها و اسناد فروشی انجام می شود که هر کاغذ شامل هزار بشکه است اگر این محموله را به کاغذهای هزار بشکه ای خرد کنیم می توان پذیرفت که اقشار مختلف مردم نیز شرکت خواهند کرد.

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران در پاسخ به سوالی درباره دلایل عدم ایجاد بورس کاغذی افزود: این سوالی است که باید از بورس پرسید. این کار در بورس های جهان رایج است و هر سند بورسی که فروخته می شود سررسیدی دارد. وقتی این را در قالب محموله یک بشکه ای نفت به فروش برسانیم. در سر رسید اسناد، شرکت ملی نفت ایران می توانست جنس را به کسی بدهد که اسناد معادل یک میلیون بشکه را از بازار جمع کرده باشد.

قمصری ادامه داد: در این حالت، ضمن اینکه اقشار مختلف مردم را شرکت می دهیم یک بازار ثانویه مبادلات بورس ایجاد می کنیم چون آن اسناد باید در بازاری ثانویه مبادله شود تا یک کنسرسیوم و افرادی معادل یک میلیون محموله از این اسناد را ارائه بدهند، این راهی است برای اینکه اقشار مختلف مردم در آن مشارکت کنند.

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران در پاسخ به سوالی درباره امکان رفع شدن مشکلات تنظیم قراردادها، بیمه، حمل و نقل و تراکنش های بانکی در دوران تحریم گفت: این چهار عامل در دوره قبلی اجرای تحریم ها هم لطمات زیادی به ما زد ولی ما در شرکت ملی نفت ایران برای سه عامل اول یعنی قرارداد، حمل و نقل و بیمه راه هایی پیدا کردیم. به عنوان مثال، بیمه های داخلی و کنسرسیومی از بیمه ها و بیمه های بین شرکت نفت و خریداران راه هایی است که برای موضوع بیمه پیدا کردیم.

قمصری افزود: موضوعی که می تواند تیر خلاص را به فروش نفت ایران بزند بحث تراکنش های بانکی است و من فکر می‌کنم در این بحث، باید سیستم های بانکی کشور دخالت داشته باشد و روش هایی را پیدا کنند تا تراکنش های بانکی عملیاتی بشود.

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران در واکنش به پیشنهاد سید حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی (مهمان تلفنی این برنامه رادیویی) درباره استفاده از ارزهای دیجیتالی برای حل مشکل تراکنش های بانکی در دوران تحریم گفت: من چندان موافق نیستم چون مشکل نرخ ارز است و در تبدیل آن مشکل داریم. خریدار چطور می‌خواهد ریال را به خزانه کشور تحویل بدهد. در دوره قبلی هم تلاش بر این بود که این مشکل حل شود. داخل کشور شرکت هایی آماده پذیرش ریال بودند ولی خزانه داری نمی توانست و دلار می خواست. این نظام چند نرخی مانع از استقرار هر روش جدیدی است.

قمصری در پاسخ سوال حسینی مبنی بر اینکه آیا بانک مرکزی و خزانه داری کل کشور این طرح را می پذیرد، تاکید کرد: شرکت ملی نفت ایران مسئول فروش است و بانک مرکزی باید مشخص کند که می خواهد چه چیزی دریافت کند. این کار می تواند به وسیله معاملات سه جانبه عملیاتی شود. حرف من این است که بانک مرکزی باید به صورت فعالانه وارد ماجرا شود و همه مشکل نباید بر دوش شرکت نفت ایران و بورس باشد.

امکان شناسایی نفت ایران با توجه به وانادیم بالای آن

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران در پاسخ به سوالی درباره عدم امکان شناسایی نفت ایران در صورت مخلوط کردن موادی به آن گفت: من چندان موافق نیستم چون دی ان ای نفتی موردی کاملا مشخص است.

قمصری با اشاره به اینکه من فقط به یک مورد درباره دی ان ای نفت ایران اشاره می کنم ولی موارد زیادی وجود دارد، افزود: یکی از مشخصات بارز نفت خام ایران میزان بالای وانادیم آن است. این میزان بالای واندیم تقریبا نفت خام ایران را در جهان منحصر به فرد می کند. این میزان بالای وانادیم با مخلوط کردن در هیچ حجمی از بین نمی رود و همچنان مشخص است مگر در حجمی بسیار بسیار زیاد نفت خام، مواد بسیار مرغوبی تهیه کنید و با نفت خام ایران ترکیب کنید.     به همین دلیل، با آزمایش ساده یا آزمایش میزان فلزات نفت خام می تواند نفت خام ایران را مشخص کند.

قمصری در پاسخ به اظهارات حسینی مبنی بر اینکه این موضوع برای کشورهایی که به تحریم های آمریکا اهمیتی نمی‌دهند، وجود ندارد، گفت: برای چنین کشورهایی فروش خواهیم داشت و عملا مشکلی با آنها نداریم. ما می خواهیم تحریم را دور بزنیم. ما مشکلی با پالایشگاه ها نداریم و مشکل ما با گمرکات کشورها است. اگر تحریم عملیاتی شود گمرکات اجازه ورود نمی دهند تا پالایشگاه ها بتوانند با نفت ایران تغذیه شوند. در دوره قبلی تحریم پالایشگاه های اروپایی حاضر به خرید بودند ولی گمرکات این کشورها راه را بستند. بحث ما این است که از بورس و از بخش خصوصی استفاده کنیم و به جاهایی نفوذ کنیم که با تحریم همراه هستند.

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران در واکنش به پیشنهاد حسینی مبنی بر تلاش برای افزایش سهم نفت ایران در بازار چین گفت: آیا شما می توانید این تضمین را بدهید که چین بدون مشکل نفت خام ایران را وارد کند؟! آنها هم برنامه دارند وگرنه حتی در شرایط عادی هم دو میلیون بشکه را به چین می فروختیم. فکر نکنید بازار نفت خام چین آماده خرید همه نفت ایران است. آنها هم برای هر کشوری سهمی را مشخص کرده اند و این میزان صادرات، مشکل ما را حل نمی‌کند.

قمصری در پاسخ به سوالی درباره وضعیت فروش نفت ایران بعد از اجرایی شدن تحریم های آمریکا گفت: من فکر می کنم بازار نفت خام جهان توان حذف نفت ایران را ندارد. مازاد عرضه نفت خام در بازار به صورت تقاضا وجود دارد. ولی در تولید ۱۷۰ نوع نفت خام در بازار دنیا هر آنچه که مازاد است بخش عمومی آنهاست و نفت خام ایران که نفت خام متوسط ترش است، در بازار با کمبود روبرو است.

مدیر سابق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران در پایان افزود: لذا من فکر می کنم بازار تحمل حذف مداوم ایران را ندارد و شاید بتواند چند ماهی عربستان و روسیه را با افزایش تولید به جای ما بپذیرند ولی آنها نیز توان افزایش مداوم را نخواهند داشت. بنابراین اگر کاهشی باشد در حدود یک میلیون و یا یک میلیون و دویست یا سیصد هزار بشکه در روز خواهد بود. آمریکایی ها به دنبال این هستند که کار را برای ایران سخت کنند. در دوره قبلی تحریم ها یک میلیون بشکه صادرات داشتیم با قیمت ۱۲۰ دلار و امروز اگر یک میلیون بشکه صادرات داشته باشیم با قیمت ۷۰ دلار خواهد بود و این طبیعی است که برای ما سخت خواهد بود.